Stary  Gierałtów - dzwony kościoła  p. w. św. Michała Archanioła

Fot: Jacek Halicki CC BY-SA 4.0

Stary  Gierałtów - dzwony kościoła  p. w. św. Michała Archanioła

 O ile tak niewiele wiemy o dzwonach ze starszego, bo zbudowanego w 1619 r., kościoła p. w. św. Jana Chrzciciela  w Nowym  Gierałtowie, o tyle o dzwonach z zbudowanego dużo później, bo w 1798 r., kościoła filialnego w Starym Gierałtowie  udało zdobyć się trochę więcej wiedzy. Naszą przygodę z dzwonami tego kościoła zaczynamy od, pewnie traumatycznej dla mieszkańców w owym okresie, informacji z „Gebirgsbote” według której „drugi dzwon z kościoła filialnego w Altgersdorf zostanie usunięty w tym tygodniu”, czyli  w okresie między 14.07. – 20.07.1917 r.[1] Dzięki temu przekazowi wiemy, że w owym czasie były w kościele dwa dzwony, z których jeden miał być usunięty w ramach rekwizycji wojennych. Notatka prasowa reportera sugeruje też, że wcześniej mógł być usunięty pierwszy dzwon. Niestety, na podstawie dostepnych źródeł nie udało mi się zweryfikować tej informacji. 

Do pewnego momentu nie byłem pewien, czy dzwon, który odnajdujemy w „Leihglocken” M. Tureczka to właśnie ten dzwon, o którym pisał reporter „Gebirgsbote”, czy może drugi z dzwonów, który przetrwał I Wojnę Światową, ale może także został zarekwirowany w czasie tej lub kolejnej wojny. A wywołany dzwon odlany został  ze spiżu w 1770 r., waży 210 kg, jego wysokość bez  korony wynosi 68 cm, a średnica dolna 64 cm.[2]

Fot: M. Tureczek, op. cit.

Dzwon zwieńczony jest sześcioramienną koroną z kluczem, o wysokości 15 cm. Ramiona ( pałąki ) korony bez zdobień i ornamentów.  Na czapie ( hełmie ) pojedynczy półwałek[3]

Fot: M. Tureczek, op. cit.

W górnej części płaszcza, na styku  z hełmem  ludwisarz umieścił zamknięty ornamentem sznurowym fryz z wici roślinnych. Poniżej umieścił zamkniętą dwoma półwałkami inskrypcję upamiętniającą jego pracę: „MICH GOSS IOHANI ANTON SCHWAIGER IN GLATZ 1770”, czyli: „ODLAŁ MNIE JOHANN ANTON SCHWAIGER W 1770 R.” Poniżej inskrypcji umieścił  fryz  w postaci szerokiego ornamentu z motywem wici roślinnych.[4]

Fot: M. Tureczek, op. cit.

W środkowej części płaszcza Schwaiger umieścił plakietę z przedstawieniem św. Donata, a u jego nóg inskrypcję „S. DONATVS”, przy czym po raz kolejny zwraca uwagę charakterystyczne dla tego okresu zastępowanie w inskrypcjach litery U literą V.[5]

Fot: M. Tureczek, op. cit.

Poniżej plakiety i inskrypcji z nazwaniem świętego kolejna inskrypcja w dwóch wersach, z  zawartym w niej chronogramem: „PRO  GLORIA  DEI  HONORE HVIVS  SANCTI / ET BONO COMVNI” czyli: „NA CHWAŁĘ BOŻĄ, CZEŚĆ TEGO ŚWIĘTEGO / I DOBRA WSPÓLNEGO”.[6]

Ukryty w inskrypcji chronogram nie daje nam prostego zapisu daty odlania dzwonu. Ze względu na treść inskrypcji, której ludwisarz nadał priorytet, mamy do czynienia z przypadkowym ciągiem liczb, których suma daje 1770. Oto ten ciąg liczb: LIDIVIVCIMVI , czyli: 50 + 1 + 500 + 1 + 5 + 1 + 5 + 100  + 1 + 1000 + 5 + 1 = 1770Po przeciwległej, niestety niewidocznej na zdjęciu,  stronie płaszcza odlewnik umieścił motyw heraldyczny i inskrypcję ułożoną nad i pod tym motywem. Można przypuszczać, że motyw heraldyczny odnosi się do rodu von Wallis, ponieważ  tradycją było, że na dzwonach umieszczano herb donatora.  A inskrypcja brzmiała:  „QVODERO  SPERO /REGNANTE  GRATLOSO PATRONO STEPHANO OLIVIER /COMITE DE WALLIS”, czyli: „ MAM NADZIEJĘ KRÓLU / WŁASN[OŚĆ] PATRONA STEFANA OLIVIERA / HRABIEGO  (VON)  WALLIS”

N/z.: herb rodu von Wallis. Fot: http://www.wladcy.myslenice.net.pl/Czechy/zalaczniki/herb%20Graf%20von%20Wallis%20Freiherr%20von%20Karighmain.htm

To poboczny temat naszych rozważań, ale zastanawiający jest fakt, że Stephan Olivier hrabia Wallis – w owym czasie właściciel  czeskiego dominium Kolesovice iPetrovice ufundować miał dzwon dla kościoła w Starym Gierałtowie, kiedy, według innych źródeł to ród von Althannów wówczas władał Starym Gierałtowem.

N/z.: herb rodu von Althann. Fot: Dorst Leonard, Schlesisches Wappenbuch oder die Wappen des Adels im Souverainen Herzogthum Schlesien der Grafschaft Glatz und der Oberlausitz. Bd. 1-3, G. Heinze, Görlitz, 1847

Band II tab. 86. http://www.sbc.org.pl/dlibra/docmetadata?id=4111&from=pubstats

Na łączeniu płaszcza z wieńcem ludwisarz umieścił trzy półwałki i jeszcze dodatkowo w środku wysokości wieńca jeszcze jeden półwałek.

Dzwon przetrwał zawieruchę wojenną. W 1954 r. trafił do kościoła p. w. św. Elżbiety w Castrop – Rauxel, w diecezji Paderborn na nową, zbudowaną rok wcześniej, bo 1953 r., wieżę.

 N/z.: kościół p. w. św. Elżbiety w Castrop – Rauxel.  Fot: Hans Fritz w: https://www.pv-castrop-rauxel-sued.de/3362-St.-Elisabeth/14412-St.-Elisabeth-Kirche.html

W wyniku kwerendy materiałów dostępnych w internecie udało mi się dotrzeć do unikatowych zdjęć z poświęcenia dzwonów w kościele p. w. św. Elżbiety w Castrop – Rauxel w 1954 r., w tym właśnie dzwonu ze Starego Gierałtowa.

Fot: https://www.pv-castrop-rauxel-sued.de/3362-St.-Elisabeth/14412-St.-Elisabeth-Kirche/113851,St.-Elisabeth-1928-2018.html

Tu moment rozładunku dzwonów. Fot: https://www.pv-castrop-rauxel-sued.de/3362-St.-Elisabeth/14412-St.-Elisabeth-Kirche/113851,St.-Elisabeth-1928-2018.html

      Moment święcenia dzwonów. Fot: https://www.pv-castrop-rauxel-sued.de/3362-St.-Elisabeth/14412-St.-Elisabeth-Kirche/113851,St.-Elisabeth-1928-2018.html

      I jeszcze raz święcenie dzwonów. Fot: https://www.pv-castrop-rauxel-sued.de/3362-St.-Elisabeth/14412-St.-Elisabeth-Kirche/113851,St.-Elisabeth-1928-2018.html

Transport dzwonu na dzwonnicę. Fot: https://www.pv-castrop-rauxel-sued.de/3362-St.-Elisabeth/14412-St.-Elisabeth-Kirche/113851,St.-Elisabeth-1928-2018.html

Transport dzwonu na dzwonnicę. Fot: https://www.pv-castrop-rauxel-sued.de/3362-St.-Elisabeth/14412-St.-Elisabeth-Kirche/113851,St.-Elisabeth-1928-2018.html

I najważniejsze zdjęcie – potwierdzające, że dzwon „Donatus” odlany w 1770 r., pochodzący ze Starego Gierałtowa (na lewym zdjęciu i w powiększeniu po prawej)  to właśnie dzwon, o którym piszę. Jako ciekawostka - w tym samym kościele zawisł też bardzo stary, bo odlany w 1521 r., dzwon z Sokołowska (niem. Falkenau) Fot: https://www.pv-castrop-rauxel-sued.de/3362-St.-Elisabeth/14412-St.-Elisabeth-Kirche/113851,St.-Elisabeth-1928-2018.html