Kłodzko   – dzwony kościoła  p.w. św. Jerzego i św. Wojciecha

Fot: Jacek Halicki CC BY - SA 4.0 pl

Kłodzko   – dzwony kościoła  p.w. św. Jerzego i św. Wojciecha

Ten, ufundowany Minorytom w 1475 r. przez księcia ziębickiego - Henryka I Podiebradowicza i jego żonę – Urszulę Brandenburską teren, na którym powstał kościół i klasztor p. w. św. Jerzego, stanowi jeden z najstarszych, zachowanych obiektów sakralnych w Kłodzku. Przy okazji poświęcenia w 1479 r. otrzymał dodatkowego współpatrona – św. Wojciecha i pod tymi dwoma wezwaniami funkcjonuje do dziś.[1]

W czasie swojej, już pięćsetpięćdziesięcioletniej historii przeżywał bardzo burzliwe wydarzenia. W 1517 r. zniszczony w wyniku pożaru, w 1546 r. opuszczony w wyniku braku powołań i rozlewającej się po hrabstwie fali reformacji, funkcjonujący jako kaplica przyszpitalna dla szpitala w budynkach klasztoru, by wreszcie ulec zniszczeniu w czasie wojny trzydziestoletniej.[2]

W 1643 r. odbudowę kościoła i klasztoru, trwającą blisko 150 lat z przerwami rozpoczęli Minoryci, znani też jako Franciszkanie – Obserwanci prowincji czeskiej św. Wacława, ale oblężenie Kłodzka przez Austriaków w 1760 r. w czasie III wojny śląskiej doprowadziło do kolejnego pożaru kościoła. W trakcie remontu, po zakończeniu działań zbrojnych, odbudowano wieżę wschodnią oraz dobudowano drugą – skromniejszą. Wieże nakryte są baniastymi hełmami z przeźroczami.[3] Jedna wieża posadowiona była na styku nawy (1) i prezbiterium. Natomiast wieżę frontową, albo też zachodnią (2), dobudowano po pożarze.

N/z: wieże kościoła p.w. śś. Jerzego i Wojciecha w Kłodzku. Fot: Jacek Halicki CC BY - SA 4.0 pl

Pierwsza wzmianka o dzwonach tego kościoła, na jaką udało mi się natrafić pochodzi z 7 stycznia 1645 r. W dokumencie wystawionym przez Melchiora Lucasa (gwardiana Minorytów w Ny­sie) mówi się o wzniesieniu w Kłodzku (za bramą ząbkowicką) nowego klasztoru dla Franciszkanów. Z wykazu sprzętu kościelnego, przekazanego na okres 100 lat pod opiekę miejscowego magistratu, dowiadujemy się, że oprócz części tego majątku, która została zagubiona, a część zniszczona, do Minorytów wrócił, oprócz 6 srebrnych kielichów, jednej stłuczonej monstrancji, jednego ornatu, humerałów, także mały dzwon o wadze stu funtów.[4] Z tego samego źródła dowiadujemy się również, że 15 sierpnia 1666 r. ówczesny opat z Krzeszowa, Tomasz, poświęcił m.in. dwa dzwo­ny.[5] Więcej informacji o tych dzwonach podaje J. Kögler. A tenże pisze, że „na dachu (kościoła p. w. śś. Jerzego i Wojciecha - przyp. aut.) znajdują się dwie wieże, na wschodniej lub starej wieży nad prezbiterium, przed zamknięciem tego kościoła wisiał mały dzwon, zwany potocznie dzwonkiem mszalnym, który został odlany w 1774 roku z dwóch dawnych tarcz zegarowych. Na zachodniej, czyli nowej wieży znajdował się zegar z biciem i wskazówką, który ( wcześniej – przyp. aut.) znajdował się w małej wieży w części wieczornej klasztoru; w 1733 roku, podczas budowy nowej wieży kościelnej, zegar ten wraz z dwoma dzwonami znajdującymi się tam został przeniesiony ze starej wieży. Średni dzwon trafił po zamknięciu kościoła do kościoła filialnego w Woygtsdorf (Wójtowice) koło Habelschwerdt (Bystrzyca Kłodzka), a pozostałe zostały sprzedane 31 lipca 1805 roku do poszkodowanego (?) kościoła parafialnego w Königswalde (Świerki) koło Neurode (Nowa Ruda)"[6].

Dziś na dzwonnicy wisi jeden dzwon odlany w ludwisarni "Franz Schilling α Sohn" z Apoldy.

Potwierdzenie, że to dzwon z Apoldy znajdujemy także w jednym ze źródeł, które informuje o odlaniu dla ewangelickiego kościoła garnizonowego w Kłodzku dzwonu o wadze 320 kg w tonacji des i f.[7]

Jak podaje pełniąca obowiązki archiwistki Zgromadzenia Sióstr Klarysek w Kłodzku - siostra M. Leticja Palkowska, jego średnica mierzona na wargach wynosi ok. 50 cm, a obwód na wysokości styku hełmu z szyją – 100 cm.

Fot: archiwum klasztorne

Czteroramienna korona z kluczem o wysokości 10 cm przymocowana do drewnianego  jarzma przy pomocy dwóch stalowych cybantów. Ramiona korony bez zdobień, z reliefem na zewnętrznej krawędzi.

Fot: archiwum klasztorne

Szyja od hełmu oddzielona zgrubionym półwałkiem, poniżej dookólny ornament ze stylizowanych liści dębu, zamknięty od dołu kolejnym zgrubionym półwałkiem.

Fot: archiwum klasztorne

W środkowej części płaszcza ozdobna plakieta firmowa odlewni Franz Schilling α Sohn z Apoldy w formie udrapowanej materii zwieńczonej koroną cesarską.. Po przeciwległej stronie data odlania: 1931(?)

Fot: archiwum klasztorne

Na styku płaszcza z wieńcem trzy zgrubione półwałki. We wnętrzu dzwonu - serce, którego długość, mierzona wraz z mocowaniem do wewnętrznej części hełmu, to ok. 60 cm.  

Na dzwonnicy zachowały się także artefakty po co najmniej dwóch dzwonach, które zostały „wyprowadzone” z dzwonnicy; dwa jarzma i dwa serca. Być może były to dzwony, o których wspomniałem wcześniej, a które powędrowały do Wójtowic i Świerków. Tu, poniżej jedno z jarzm. Być może jednak to pozostałość po zupełnie innych dzwonach. W 1834 r. kościół zaczął pełnić rolę kościoła garnizonowego dla wspólnot protestanckich, w miejsce ulegającego degradacji kościoła przy dzisiejszej ulicy Łukasińskiego 19.

Wtedy to, a dokładnie 13 lipca 1835 r. w zachodniej wieży zainstalowano 3 dzwony ufundowane przez Króla Prus - Fryderyka Wilhelma III. Duży dzwon ważył 733 funty i nosił następującą, czterowierszową inskrypcję na płaszczu: „ANNO 1834 / ÜBERWIES SEINE MAJESTÄT DER KÖNIG / FRIEDRICH WILHELM III / DIESES HAUS DEM EVANGELISCHEN GOTTESDIENSTE.“, czyli: „Roku 1834 Jego Królewska Mość Król Fryderyk Wilhelm III. przekazał ten budynek na nabożeństwa protestanckie“. Po przeciwległej stronie płaszcza umieszczono drugą indkrypcję o treści: „ANNO 1835 WARD ICH NEBST DEN ANDEREN BEIDEN GLOCKEN DIESES TURMES VON A. KRÜGER IN BRESLAU FÜR DIE IN DIESEM HAUSE NEU EINGERICHTETE GARNISONKIRCHE GEGOSSEN. DIES GEBÄUDE, EHEMALS FRANZISKANER-KIRCHE, WURDE OFT DURCH KRIEG UND BRAND VERWÜSTET. GOTT BESCHÜTZE DIESES HAUS.“, czyli: " „Anno 1835 zostałem odlany wraz z pozostałymi dwoma dzwonami z tej wieży przez A. Krügera we Wrocławiu dla nowo powstałego Kościoła Garnizonowego w tym budynku. Budynek ten, dawniej kościół franciszkański, był często niszczony przez wojny i pożary. Boże chroń ten dom“.[8]

Warto w tym miejscu nadmienić, że albo błędnie zapisano nazwisko ludwisarza w inskrypcji, albo doszło do błędu w odczycie inskrypcji. W latach trzydziestych XIX w. we Wrocławiu działała odlewnia P. A. Kriegera.[9]

20 marca 1836 roku, rozległ się pierwszy uroczysty dźwięk dzwonów wzywających na uroczystość ponownego poświęcenia kościoła. 

Co się stało z tymi trzema dzwonami, dziś nie wiadomo. Prawdopodobnie uległy rekwizycji w czasie I wojny światowej, co może sugerować obecność na dzwonnicy dzwonu odlanego w latach trzydziestych ub. w.  

N/z: Jedno z jarzm na wieży zachodniej. Być może pochodzi od jednego z dzwonów podarowanych przez Króla Prus Fryderyka Wilchelma III. Fot: archiwum klasztorne

Jedno z wspomnianych serc (zdjęcie z lewej) spoczywa w dalszym ciągu na dzwonnicy, drugie zniesione z wieży (zdjęcie z prawej), zakonserwowane przez Pana Przemysława Gałuszkę – spoczywa w archiwum klasztornym.

.

Fot: archiwum klasztorne

Sporo o dzwonach z kościoła p. w. śś Jerzego i Wojciecha już udało się dowiedzieć, nie mniej jednak zamierzam dalej poszukiwać informacji o losie dzwonów, które zniknęły z dzwonnicy i liczę tu na owocną współpracę wszystkich zainteresowanych tematem.