Kąty Bystrzyckie – dzwony kościoła p. w. św. Katarzyny Aleksandryjskiej

Fot: Jacek Halicki , CC BY-SA 4.0 pl

Kąty Bystrzyckie – dzwony kościoła p. w. św. Katarzyny Aleksandryjskiej

Wielebny Christophorus Naetius - duchowny dekanatu Glatz w przy okazji swojej wizytacji w parafii Grundt (później Scherckendorf, czyli dzisiejszy Strachocin – przyp. aut. ) dokonał też inwentaryzacji kościołów filialnych w Neugirsdorf, Wilhelmsthal i Winckeldorf (dziś: Nowy Gierałtów Bolesławów i Kąty Bystrzyckie – przyp. aut.), co skrzętnie odnotował w księdze dekanalnej, zapisując w niej na konto parafii i kościoła m. in. dwa dzwony^1]. Nie wiadomo, czy wisiały one już wówczas w zachodniej wieży nad wejściem do zbudowanego w 1540 r. kościoła.

Kolejny wizytator, tym razem dziekan kłodzki Hieronim Keck, przy okazji inwentaryzacji kościoła i parafii Grundt oraz kościołów filialnych w Neugirsdorf, Wilhelmsthal i Winckeldorf wspomina, pewnie w kontekście uzupełnienia ewentualnych strat będących wynikiem trwającej wojny trzydziestoletniej, że „w razie potrzeby kościół parafialny wyposaża się w dzwony i sprzęt sakralny. Pozostawia też zapis w księdze dekanalnej , że w stanie kościoła w Winckeldorf znajdują się dwa dzwony.^2]

Potwierdza też Keck ten stan w kolejnym zapisie odnoszącym się już szczegółowo do inwentaryzacji przedmiotów służących celom sakralnym a znajdujących się w kościele p. w. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Winckeldorf, zapisując w księdze dwa dzwony w tutejszej świątyni. Dodatkowo podaje, że znajduje się tu „dzwoneczek mszalny albo przy ołtarzu”.^3]

Źródła dość skąpo traktują historię dzwonów z Kątów Bystrzyckich. Wydaje się jednak, że te dwa dzwony przetrwały zawieruchę dziejową przynajmniej aż do końca XIX w. Wspomina o nich Prowincjonalny Konserwator Zabytków Śląska, autor jedynego dotychczas pełnego katalogu zabytków Śląska  -”Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien, Bd. 1-5”, pisząc o dwóch dzwonach bez inskrypcji.^4]

Czy dziś na przebudowanej lub wzniesionej w XVIII w. lub nawet na początku XIX stulecia wieży, postawionej na planie kwadratu i zwieńczonej cebulastym, pokrytym blachą, hełmem znajdują się te same dzwony? Czy przetrwały I i II wojnę światową, czy też nie? A może dziś nowy /nowe dzwony głosi /głoszą czasem radosną, ale i czasem smutną nowinę mieszkańcom?

W poprzednim slajdzie zadałem pytanie o los dwóch dzwonów z Kątów Bystrzyckich. Sprawdzić to postanowiło dwoje śmiałków; Agnieszka Wideł i Paweł Witan. Zanim jednak unaocznili stan faktyczny musieli pokonać kilkanaście stopni chybotliwej drabiny wiodącej na szczyt wieży kościoła.

N/z: drewniane schody na dzwonnicę fot: Paweł Witan

Jeszcze kilka poziomów drabiny, jeszcze kilka stopni i…

N/z: drewniane schody na dzwonnicę fot: Paweł Witan

… ich oczom ukazał się widok świetlika w murze, ale najważniejsze, co ujrzeli, to napiętą linę biegnącą z góry do dołu i przechodząca prze strop jednego z poziomów wieży, która zwiastowała, że…

N/z: lina napędu dzwonu fot: Paweł Witan

... skoro jest napięta, to do czegoś musi być przymocowana. I jest przymocowana do drewnianej dźwigni, na końcu której musi być dzwon, który jest używany, o czym świadczy stan względnie nowej liny.

N/z: lina napędu dzwonu przymocowana do drewnianego ramienia fot: Paweł Witan

Jak wspomniałem wcześniej, Hans Lutsch w swojej pracy wymienia w tutejszym kościele dwa dzwony bez inskrypcji. Wizja lokalna dowodzi, że faktycznie były dwa, ale o tym za chwilę, i że jeden z nich przetrwał wszystkie zawieruchy i do dziś służy wiernym.^5]

^{N/z: dzwon na wieży kościoła w Kątach Bystrzyckich fot: Paweł Witan}

Zawieszony jest na solidnym, okutym na środku dla wzmocnienia dwoma stalowymi płaskownikami z ćwiekami i na obu końcach stalową taśmą, drewnianym jarzmie przy pomocy dwóch cybantów ze stalowych prętów. Po lewej stronie jarzma – mocowanie dźwigni. Widoczne dwa czterech pałąków korony dzwonu.

^{N/z:jarzmo, cybanty i korona  dzwonu na wieży kościoła w Kątach Bystrzyckich opracowanie własne autora na podstawie fot: Paweł Witan}

Tu – jarzmo i mocowanie dzwonu na tle więźby dzwonnicy.

^{N/z:jarzmo, cybanty i korona  dzwonu na wieży kościoła w Kątach Bystrzyckich - opracowanie własne autora na podstawie fot: Paweł Witan}

Widok dzwonu z dolnej perspektywy. Serce dzwonu wykonane ze staliwa.

Fot: Paweł Witan

Dzwon faktycznie, jak podawał Lutsch, nie posiada inskrypcji ani plakiet z wizerunkami świętych. Na szyi widoczne są tylko dwie pary półwałków, między którymi znajduje się pusty pas, tak jakby kiedyś miała być na nim wykonana inskrypcja. Usta dzwonu noszą ślady mechanicznych uszczerbków, będących prawdopodobnie skutkiem długotrwałej pracy serca.

^{N/z: szyja i wieniec dzwonu - opracowanie własne autora na podstawie fot: Paweł Witan}

Wspomniałem wcześniej, że wizja lokalna potwierdziła obecność w przeszłości dwóch dzwonów na wieży. Tu – widoczne jarzmo wykonane ze stalowego zamkniętego profilu.

^{N/z: jarzmo brakującego dzwonu  fot: Paweł Witan}

Gdyby ktokolwiek miał wątpliwości, że to jarzmo, to to zdjęcie całkowicie je rozwiewa. Po lewej stronie u dołu widoczne ramię dźwigni poruszającej dzwon zakończone uchem, do którego mocowano linę. I tu pojawia się pytanie; kiedy i w jakich okolicznościach dzwon zniknął z wieży. A skoro jest pytanie, to dalej szukamy odpowiedzi, czyli mam nadzieję, że cdn…

^{N/z: jarzmo brakującego dzwonu  fot: Paweł Witan}