Łężyce  - dzwony kościoła  pw. św. Marii Magdaleny

Fot: Zbigniew Waluś w: https://polska-org.pl/3317488,foto.html

Łężyce  - dzwony kościoła  pw. św. Marii Magdaleny

Pierwsza wzmianka pisana o dzwonach tego kościoła, na którą udało mi się natrafić, pochodzi z inwentaryzacji Naetiusa, której tenże dokonał w 156o r., wymieniając w niej m. in. dwa dzwony  na wyposażeniu świątyni.[1]

N/z:fragment tekstu księgi dekanalnej, Naetius, Keck..., s. 37

W kolejnej inwentaryzacji dokonanej przez dziekana kłodzkiego - Hieronima Kecka w 1631 r. autor również wymienia w niej dwa dzwony  pozostające na wyposażeniu tejże świątyni.[2] Prawdopodobnie jeden z nich pochodzi z 1601 r.,  o czym będzie jeszcze mowa w dalszej części prezentacji. O drugim, ujętym w inwentaryzacji Kecka, niestety, nie wiemy nic.

N/z:fragment tekstu księgi dekanalnej, Naetius, Keck..., s. 157

Ten najstarszy, bo pochodzący z 1601 r., dzwon, nazywany Susanna, ważył 720 kg i bez korony  był wysoki na 98 cm. Jego dolna średnica wynosiła  107,5 cm. Jak podaje Pani Ewa Reguła za opracowaniem  J. J. Dittricha – „Reinerz, seine Heilquellen und Umgegend” z 1838 r.,  „legenda o tym dzwonie mówi, że odlano go na miejscu, w Łężycach, a kiedy okazało się braknie masy do wyrobu, pobożne kobiety z parafii przyniosły stare srebro, cynę i miedź. Dlatego jego głos był piękny i czysty.”[3]

N/z:dzwon Susanna na cmentarzysku dzwonów w Hamburgu, Fot: M. Tureczek, Leihglocken..., s. 421

Dzwon wyposażony jest w sześcioramienną koronę o wysokości 19,5 cm. Na kabłąkach korony, na płaszczyznach czołowych widoczne półpostacie kobiece, płaszczyznach bocznych – trudne do zidentyfikowania ornamenty.[4]

N/z: korona dzwonu Susanna  - opracowanie własne aut. na podstawie: fot: M. Tureczek, Leihglocken..., s. 421

Na czapie (hełmie ) widoczny fryz ze stylizowanych liści akantu. Na styku hełmu i płaszcza zdwojone półwałki.

N/z: hełmu dzwonu Susanna  - opracowanie własne aut. na podstawie: fot: M. Tureczek, Leihglocken..., s. 421

Poniżej półwałków, w górnej części płaszcza widoczny dookólny fryz groteskowy, oddzielony od znajdującej się poniżej inskrypcji  kolejnymi, zdwojonymi półwałkami.

N/z: ornament dzwonu Susanna   postaci fryzu groteskowego - opracowanie własne aut. na podstawie: fot: M. Tureczek, Leihglocken..., s. 421

Wspomnianą inskrypcję, zamkniętą od dołu zdwojonymi półwałkami po transkrypcji odczytać można jako:  „RUF MICH AN IN ZEID DER NOT SPRICHT DE DER SOWIL ICH DICH ERRETEN UND DU SOLLT MICH PREISEN ANNO 1601”[5],  co znaczy: „Wzywaj mnie w potrzebie, mówi ten, który przyjdzie do ciebie, a będziesz mnie chwalił anno 1601”. W oryginalnym zapisie inskrypcji zwraca uwagę fakt, że wszystkie litery „U” zapisane zostały jako „V”.

N/z: inskrypcja na szyi dzwonu Susanna  - opracowanie własne aut. na podstawie: fot: M. Tureczek, Leihglocken..., s. 421

Poniżej  wspomnianej inskrypcji i zamykających ją od dołu zdwojonych półwałków widoczne perełkowanie i fryz z podwieszonych liści.

N/z: fryz i perełkowanie  pod inskrypcją dzwonu Susanna  - opracowanie własne aut. na podstawie: fot: M. Tureczek, Leihglocken..., s. 421

W środkowej części płaszcza widoczna kolejna, inskrypcja o treści: „ALSO HAT GOTT DI WELT BELIB DAS FRYT / GAB SEINEN EINGEBOREN SON AUF DAS / ALE DIE AN ZU GLEUBEN NICHT VERLOREN / WENDEN SONDERN DAS EWIGE LEBEN HABEN”, co przetłumaczyć można jako:  „Dlatego bóg dał światu wiarę / dał swojego jednorodzonego syna, aby / wszyscy, którzy wierzą, nie zginęli / ale mieli życie wieczne.” inną wersję tłumaczenia proponuje Pani Ewa Reguła:  „Albowiem Bóg tak umiłował świat, że syna swego jednorodzonego dał, aby każdy kto w niego wierzy, nie zginął ale miał żywot wieczny". uwagę w oryginalnym zapisie inskrypcji zwraca dość swobodne potraktowanie przez ludwisarza zasad użycia dużych liter w języku niemieckim.[6]

N/z: inskrypcja w środkowej części płaszcza dzwonu Susanna  - opracowanie własne aut. na podstawie: fot: M. Tureczek, Leihglocken..., s. 421

Poniżej inskrypcji widoczna plakieta z przedstawieniem Grupy Ukrzyżowania

N/z: plakieta z Grupą Ukrzyżowania w dolnej części płaszcza dzwonu Susanna  - opracowanie własne aut. na podstawie: fot: M. Tureczek, Leihglocken..., s. 421

Na przeciwległej stroni płaszcza umieszczono trzecią inskrypcję, koej zdjęciem, niestety nie dysponuję. Brzmiała ona: „HER SEVERIN ARNOLDT VER ORDENTER PFAR ZU REINERCZ UND VALTEN LIWIG SCHOL / Z ZU FRIERSDORF HANS GRAES KIRCHEN VATER”, co w tłumaczeniu rozumieć można jako: „Pan Severin Arnoldt zarządzający parafią w Dusznikach Zdroju i sołtys  Valten Liebig oraz ojciec kościoła w Łężycy (proboszcz – przyp. aut. ) – Hans Graes.” Informację przekazaną w inskrypcji uwiarygadnia częściowo jedno ze źródeł, wskazując, że faktycznie w omawianym czasie parafią w Dusznikach zarządzał Severin Arnoldt.[7]

N/z: fragment tekstu Urkundliche Kirchen-Geschichte der Grafschaft Glaz: von der Urzeit bis auf unsere Zage zusammengestellt von Aloys Bach, Breslau, 1841, s. s. 417

W dolnej części płaszcza umieszczono pięć półwałków o różnej grubości., na wieńcu zaś – fryz roślinny zamknięty zdwojonymi półwałkami. Widoczne na krawędzi ust wyszczerbienia.

N/z: wieniec dzwonu Susanna  - opracowanie własne aut. na podstawie: fot: M. Tureczek, Leihglocken..., s. 421

Zadałem sobie trud ustalenia prawdopodobnego warsztatu giserskiego, z którego wyszedł ten dzwon. Z dużym prawdopodobieństwem była to odlewnia Donata Schröttera II(1582-1625)  z odlewni w Arnau - Nachod. Przemawia do mnie za tym łudzące podobieństwo Grupy Ukrzyżowania do tej z naszego dzwonu na innym z dzwonów tegoż ludwisarza.[8]

N/z: plakieta z Grupą Ukrzyżowania w dolnej części innego dzwonu Schrottera  - opracowanie własne aut. na podstawie: Jiřina Belcredi , Glockengießerfamilie Schrötter..., s. 29

Jeszcze bardziej ku takiemu wnioskowi skłania mnie podobieństwo dzwonu z 1601 r. (po prawej) z dzwonem odlanym w 1644 r. przez Martina Schröttera III. (po lewej): bliźniacze korony, wyraźne podobieństwo  i rozmieszczenie  zdobień. Za pochodzeniem dzwonu może też przemawiać odległość, jak dzieli Arnau (Cz. Hostinné) i Nachod od Łężyc.

N/z: porównanie dwóch dzwonów; Schrottera i Susanny - opracowanie własne autora na podstawie; M. Tureczek, "Leihglocken..., s. 421 i J. Belcredi , Glockengießerfamilie Schrötter..., s. 29

W 1641 r. odlano drugi dzwon, zwany Catharina. Został on także najprawdopodobniej wykonany przez ludwisarza Martina Schröttera III, ku czemu skłaniają wskazane przez mnie we wcześniejszych rozważane poszlaki. Funkcję  sołtysa w Friedersdorf, czyli w dzisiejszych Łężycach w tym czasie pełnił niejaki Georgius Engelhard.[9]

Obydwa dzwony w czasie realizowanej w trakcie I Wojny Światowej akcji rekwizycji w 1917 r. miały zostać zdemontowane, jednak petycja ówczesnego nauczyciela Eppelta pozwoliła na ich pozostawienie, w zamian oddano dzwon św. Antoniego. Na jego miejsce właściciel miejscowego majątku  -Neumann podarował gminie kościelnej dzwon zdjęty z pałacu w Łężycach.

Susanna jednak nie uniknęła rekwizycji w czasie II Wojny Światowej. Została zdemontowana w 1942 r. i przeznaczona do przetopienie na cele wojskowe. Najstarszy i największy dzwon z Łężyc przetrwał jednak wojnę w magazynie dzwonów w Hamburgu i od 1952 roku rozbrzmiewa z wieży kościoła św. Marii w Kassel. Wisi tam w towarzystwie ważącego 900 kg dzwonu z Bożkowa z 1704 r. oraz ważącego 1375 kg dzwonu z bazyliki św. Mikołaja w Gdańsku z 1679 r.[10]

N/z: Susanna na wieży Kościoła Mariackiego w Kassel Fot: https://www.st-maria-kassel.de/ksstmaria/Unsere-Kirche/Glocken.php,