Jodłów - dzwony kościoła p. w. św. Jana Chrzciciela

Fot. Jarosław Sobański

Jodłów - dzwony kościoła  p. w. św. Jana Chrzciciela 

Tu historia dzwonów sięga początku  XVII w. Około roku 1590, osadnicy w Thanndorf zbudowali mały drewniany kościół i kupili, jako majątek kościelny, działkę zagrodnika. W 1605 r. Michael von Tschirnhaus ufundował do tego kościoła dzwon, który jeszcze w latach dwudziestych ub. wieku służył parafianom.  Według Księgi Deaknalnej w Jodłowie w 1631 figurowały już 2 dzwony[1]

Fot.: Grzegorz Rycombel

Tschitschke, pisząc o dzwonie z 1605 r., nie wiedział jeszcze że stanie się on ofiarą drugowojennych rekwizycji. Jak ustalił Marceli Tureczek, w Kreishandwerkerschaft ( sygn. 9/7/154C )  figuruje  dzwon zarekwirowany w Jodłowie. Według Leihglocken odlany został w 1605 r. Waży 250 kg. Obecnie prawdopodobnie znajduje się kościele p.w. św. Patrokoli na ul. Truxhof 11 w Dortmundzie – Kirchhörde, w diecezji Padeborn.[2]

Fot.: M. Tureczek, Leihglocken Dzwony z obszaru Polski w granicach po 1945 r. przechowywane na terenie Niemiec, Mk i DN, 2011, s. 455

Kościół, w którym znalazł się dzwon z Jodłowa został konsekrowany w 1954 r. Wierni jednak nie wiedzieli o zakupie dzwonów, miało to być niespodzianką. W 1952 r., gdy wierni mogli po raz pierwszy skorzystać z nowego, choć jeszcze nie w pełni wykończonego kościoła, to przywitało ich bicie dzwonów. Dwa nowo nabyte dzwony pochodziły z cmentarzyska dzwonów w Hamburgu. Jeden z nich to właśnie, odlany w 1605 roku, dzwon  z Jodłowa, drugi zaś, odlany w 1636 roku, z Aniram w prałaturze Schneidemühl[3]

Fot.: https://en.wikipedia.org/wiki/St._Patrokli,_Kirchh%C3%B6rde 

Według Haupkartei to dzwon spiżowy o wys. 76 cm, bez korony. Jego średnica dolna wynosi 77,5 cm. Posiada sześcioramienną koronę z kluczem. Na kabłąkach półpostaci kobiece i ornament okuciowy. Wysokość korony wynosi 16 cm. Na czapie fryz z liści akantu. [4]

Fot.: opracowanie własne na podstawie: M. Tureczek, Leihglocken Dzwony z obszaru Polski w granicach po 1945 r. przechowywane na terenie Niemiec, Mk i DN, 2011, s. 455

W górnej części płaszcza umieszczono inskrypcję w języku niemieckim  napisanej kapitałą: „KOMPT  LIEBEN  LEUTE  LAST  UNS  MIT  DANCKEN  VIR  GOTTES  ANGESICHT  ERSCHEINEN  VND  1605",  która w tłumaczeniu Marka Biszczanika  brzmi: "Pójdźcie, ludzie umiłowani, i z podzięką stańcie przed obliczem Boga”,  zamknięto ją zdwojonymi półwałkami. Poniżej perełkowanie oraz fryz z podwieszonych na przemian liści akantu i kwiatonów.[5]

Fot.: opracowanie własne na podstawie: M. Tureczek, Leihglocken Dzwony z obszaru Polski w granicach po 1945 r. przechowywane na terenie Niemiec, Mk i DN, 2011, s. 455

Na płaszczu motyw heraldyczny bardzo podobny do plakiety z dzwonu  z 1601 r. w Goworowie (zdj. dolne – prawe) i herbu z portalu dworu von Tschirnhausów  w Roztokach (zdj. Górne – prawe). W dolnej części płaszcza trzy półwałki, z których drugi od dołu pogrubiony. Na wieńcu fryz roślinny zamknięty półwałkami.[6] 

 Fot.: opracowanie własne na podstawie: M. Tureczek, Leihglocken Dzwony z obszaru Polski w granicach po 1945 r. przechowywane na terenie Niemiec, Mk i DN, 2011, s. 455

Fot.: Grzegorz Rycombel

Dziś w Jodłowie wiszą dwa dzwony, jeden został odlany w 1926 r. w ludwisarni Geittnera, drugi , we wspomnianych już przy okazji prezentacji dzwonów z Boboszowa, zakładach Bohumer Verein Gussstahlfabrik Bohum, niestety niemożliwe jest ustalenie na chwilę obecną, w którym roku. 

Ludwisarnia Wilhelma Geittnera powstała w 1844 r i mieściła się we Wrocławiu przy ulicy Schwalbendamm 18, czyli dziś już nie istniejącej Ludwisarskiej 18 (okolice Politechniki Wrocławskiej). W latach 20-tych XX wieku firma nosiła nazwę  „A.Geittner und Söhne”, potem -  Schlesische Glockengießerei A. Geittner Söhne in Breslau. Według jednego ze źródeł, w 1929 r. firmę kupił ludwisarz Franz Otto. Zbankrutowała ona w 1932 r.

 N/z. Reklama gazetowa ludwisarni  z 1923 r. Wito  - zbiory prywatne w: https://polska-org.pl/762417

Z kolei według innego - w 1936 r. spadkobierczyni właścicieli Elfriede Geittner wyszła za mąż za dyrektora firmy Emila Kozlowski i działalność wznowiono. Po wojnie firma działała nadal w tym samym miejscu jako własność Emila Kozłowskiego (rzadki przypadek we Wrocławiu, gdzie dokonała się praktycznie całkowita wymiana ludności). Firma przetrwała czasy stalinowskie,  upadła  w latach 60-tych prawdopodobnie przez domiary podatkowe, a jej teren przeznaczono pod rozbudowę Politechniki.

N/z. Reklama gazetowa ludwisarni  z 1923 r. Na marginesach ilustracje do legendy o Dzwonie Grzesznika.
W dolnej części dzwony do Hali Stulecia.
Zbigniew Franczukowski  - zbiory prywatne w:https://polska-org.pl/6532293,foto.html?idEntity=559700

Dzwon Geittnera przymocowany jest do jarzma za pomocą dwóch obejm o przekroju okrągłym. Posiada czteroramienną koronę, której pałąki noszą niewyraźne ślady zdobienia na powierzchniach bocznych. Czepiec ( hełm, głowa ) z wysklepieniem bez ozdób. Na płaszczu z tej strony umieszczono plakietę firmową Ludwisarni Geittnera.

N/z.: widok ogólny dzwonu Geittnera w Jodłowie, w prawym dolnym rogu powiększony obraz plakiety firmowej Ludwisarni. Fot.: Grzegorz Rycombel

Płaszcz od hełmu oddziela  pas ornamentów roślinnych: naprzemiennie ułożonych gron i liści, zamknięty od góry i od dołu zdwojonym półwałkiem.

Fot.: Grzegorz Rycombel

W połowie wysokości płaszcza po przeciwnej stronie do plakiety umieszczono inskrypcję w języku niemieckim:

       „NACH SCHWERER ZEIT ICH NEU ERSTAND / ST. BARBARA WURDE ICH GENANNT 1926."

       Inskrypcję można przetłumaczyć: „po ciężkim czasie znów powstałem. /  Zostałem nazwany św. Barbara w 1926 r.

      (od 1926 r. jestem znany jako św. Barbara)” .

Inskrypcja może mieć odniesienie do jakiegoś dramatycznego zdarzenia dotyczącego poprzedniego dzwonu / dzwonów. Czyżby zniszczył go pożar? A może uległ rekwizycji, o której pisze M. Tureczek? A może w końcu uległ zniszczeniu, pękł? Niestety, nie dysponuję w tej chwili jasnymi informacjami wyjaśniającymi dlaczego motto brzmi tak, a nie inaczej.

Fot.: Grzegorz Rycombel

W dolnej części wyraźnie zaznaczone trzy półwałki, oddzielające płaszcz od wieńca, w tym środkowy pogrubiony.  Na prawym zdjęciu wyraźnie widoczne pęknięcie na wieńcu.  Fot.: Grzegorz Rycombel

Drugi z dzwonów, to już wspomniany wcześniej dzwon odlany w Bochumer Verein für Bergbau und Gußstahlfabrikation (BVG). Odlany ze staliwa, bardzo ubogi w zdobienia. Hełm oddzielony od płaszcza pasem zamkniętym od góry i dołu półwałkami, płaszcz od wieńca trzema półwałkami. Widoczny emblemat BVG na płaszczu.

N/z.: ujęcia dzwonu z różnych perspektyw dzwonu odlanego w BVG.

Fot.: Grzegorz Rycombel

Dzwon z BVG, podobnie jak ten z Boboszowa, posiada zupełnie inną koronę, niż dzwony żeliwne. Jest ona przykręcona za pomocą masywnych śrub do hełmu i do jarzma, do którego dodatkowo przymocowana jest przy pomocy dwóch prętowych obejm. 

Fot.: Grzegorz Rycombel

Ciekawostką jest, że dzwony w Jodłowie wspomaga… gong umieszczony na szczycie dzwonnicy.

Fot.: Grzegorz Rycombel

Kolejną ciekawostką jest, że do dziś zachowała się tablica z zakazem wchodzenia na wieżę przygotowana 20 czerwca 1899 r. przez radę kościoła ( parafialną ). Zakaz brzmi: „Warnung! Das Verveilen in diesem Raume, sovie das Betreten des Thurmes ist Unbefugten streng untersagt. Der Kirchenvorstand”, czyli: Ostrzeżenie! Przebywanie w tym pomieszczeniu, a także wchodzenie do wieży nieupoważnionym jest surowo zabronione.  W podpisie: Rada Kościoła.

Fot.: Grzegorz Rycombel