Niemojów – dzwony kościoła p. w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny
W kościele w Niemojowie dziś wisi jeden dzwon, ale za to bardzo stary. Dwa pozostałe, po rekwizycji przetrwały wojenne zawieruchy, dziś dzwonią w kościołach w Niemczech. Póki co - nie udało się udokumentować ich aktualnego stanu.
Zbigniew Sobański
Fot: Jarosław Sobański
Niemojów – dzwony kościoła p. w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny
Pierwszy, drewniany kościół z wieżą powstał w Niemojowie w 1597 r., przebudowano go w 1716 r. W wieży znów znalazły swoje miejsce dwa stare dzwony z poprzedniego kościoła.[1]
N/z.: dzwon odlany w 1608 r. w kościele p.w. Najświętszej Maryi Panny w Niemojowie – wyraźnie widoczne dwa pierwsze słowa z przytoczonej w następnym slajdzie inskrypcji. Fot: Grzegorz Rycombel
W przekładzie Marka Biszczanika słowa Tschitschke ze wspomnianej kroniki brzmią: „W roku 1579 mieszkańcy wznieśli tu drewniany kościół z wieżą, na której zawieszono później dwa dzwony, z których jeden zawołanie rozpoznawcze luteran „Verbum Domini manet in aeternum [z łac.: ,Słowo Boże trwa na wieki’], Bóg jeno chwałą 1608”, drugi zaś inskrypcję zawiera: „O człeku, spiesz za słowem Boga, zważ swój kres, a śmierć przyjdzie niechybnie 1602”.[2]
N/z.: dzwon odlany w 1608 r. w kościele p.w. Najświętszej Maryi Panny w Niemojowie – wyraźnie widoczne dwa kolejne słowa z przytoczonej inskrypcji. Fot: Grzegorz Rycombel
To pewnie te dwa dzwony wymienia ówczesny Dziekan Kłodzki - Hieronim Keck w swojej powizytacyjnej inwentaryzacji parafii w Niemojowie w 1631 r.[3]
N/z.: dzwon odlany w 1608 r. w kościele p.w. Najświętszej Maryi Panny w Niemojowie – wyraźnie widoczna druga część inskrypcji: „GOT GEBIRT ALEIN” czyli w przekładzie Marka Biszczanika: „ Bóg jeno chwałą 1608”. Fot: Grzegorz Rycombel
Dzwon odlany w 1608 r. – widok na datowanie. Łatwo też dostrzec obok historycznych inskrypcji „radosną twórczość” domorosłych artystów, którzy chcieli uwiecznić swoje osoby, tu: wydrapana ordynarnie ksywa „Niko 1”
Fot: Grzegorz Rycombel
Trzeci, największy, to dar Wolnego Sędziego Franza Ruprechta, jego szwagra Antona Beschornera - Wolnego Sędziego w Starym Waliszowie, a także kilku innych dobroczyńców. Został odlany w Glatz w 1729 roku przez ludwisarza Josepha Lorcke i kosztował 284 guldenów i 28 grajcarów. Niestety, nie cieszy już swoim biciem mieszkańców Niemojowa.[4]
W Wojewódzkim Archiwum Państwowym we Wrocławiu zachowały się rachunki za ten dzwon na korzyść Lorcke z 1 sierpnia 1729 r. i pokwitowanie na kwotę 80 guldenów z 3 lipca 1730 r.[5]
Fot: M. Tureczek, Leihglocken Dzwony z obszaru Polski w granicach po 1945 r. przechowywane na terenie Niemiec, Mk i DN, 2011, s. 453
Według Kreishandwerkerschaft (sygn. 9/7/92B) i Leihglocken dzwon odlany w 1729 r. ważył 480 kg. Dzwon po rekwizycji został przydzielony do diecezji Augsburg, dzisiaj jego lokalizacja nie jest znana. Według Hauptkartei to dzwon spiżowy o wysokości bez korony równej 95 cm. Średnica dolna dzwonu wynosiła 90 cm.[6]
Dzwon ten posiadał koronę sześcioramienną z kluczem o wysokości 22 cm. W górnej części płaszcza inskrypcja następującej treści: „ FAC . O . DEI PARA . VIRGO . PATRONA . NOSTRA . UT . SIT CAMPANA . NOBIS TER . FAUSTA . QUATERQUE BEATA z chronogramem, zamknięta półwałkami. W inskrypcji przerywniki w formie rombów. Poniżej fryz z wici roślinnych.[7]
Na płaszczu iskrypcja upamiętniająca fundatorów dzwonu: – ANTONIUS FRANCISCUS BESCHORNER AUS WOHLTETER / NKOLAUS FRANCISCUS RUPPRECHT ERB UND FREIRICHTER ALDA / ANTONIUS GRUND GERICHTSVORWALTER / FRIDRICH IUNGCK. ELTIHSTER / HANS GEORGE ESCHNER. FRANZ PAUTSCH / IOSEPH ESCHNER. FRIDRICH PAUTSCH. FRIDRICH RICKER / HANS IUNCK. CHRISTOPH KLEHR. CHRISTOPH SOMMER KIRCHEN VETER / DIESE HIEBENAMBTE ANSTADT DER GANTZEN GEMEINE GESAMMETE / WOHLTHAETER, a obok plakieta z przedstawieniem Chrystusa Ukrzyżowanego.[8]
Fot: M. Tureczek, Leihglocken Dzwony z obszaru Polski w granicach po 1945 r. przechowywane na terenie Niemiec, Mk i DN, 2011, s. 453
Przeciwlegle inskrypcja upamiętniająca ówczesnego proboszcza: „ FRANCISCUS BERNARDUS ILIGNER . PFAAR z przedstawieniem Marii i Elżbiety, poniżej inskrypcja „VISITATIO B . V . M”. W obu inskrypcjach występują bliżej nieokreślone przerywniki. W dolnej części płaszcza cztery półwałki. Na wieńcu inskrypcja (E), widoczna fragmentarycznie na fotografii, w karcie brak jej opisu. Język inskrypcji: łaciński, niemiecki. Forma pisma: majuskuła humanistyczna. [9]
Fot: M. Tureczek, Leihglocken Dzwony z obszaru Polski w granicach po 1945 r. przechowywane na terenie Niemiec, Mk i DN, 2011, s. 453
Nie zabrzmi też już w Niemojowie wzmiankowany wcześniej, najstarszy, bo odlany w 1602 r. dzwon. Jak podaje Marceli Tureczek, według ewidencji Kreishanwerkerschaft (sygn. 9/7/93B ) oraz Leihglocken dzwon ten ważył 110 kg. Dziś prawdopodobnie znajduje się kościele p.w. św. Konrada przy Theodor – Storm – Strasse w Notorf w diecezji Osnabrück.[10]
Fot: M. Tureczek, Leihglocken Dzwony z obszaru Polski w granicach po 1945 r. przechowywane na terenie Niemiec, Mk i DN, 2011, s. 453
Według Hauptkartei to dzwon spiżowy o wysokości 56,5 cm bez korony. Średnica dolna wynosi 59 cm. Korona sześcioramienna z kluczem, o wysokości 11 cm, na jej kabłąkach ornament roślinny. Na czapie fryz z liści akantu. W górnej części płaszcza inskrypcja „O MENSCH EIL ZU GOTS WORT BDENCK DEIEND GEWIS KOMT DER TOD", co w przytoczonym już wcześniej przekładzie literackim Marka Biszczanika znaczy: „O człeku, spiesz za słowem Boga, zważ swój kres, a śmierć przyjdzie niechybnie”, zamknięta zdwojonymi półwałkami.[11]
Fot: M. Tureczek, Leihglocken Dzwony z obszaru Polski w granicach po 1945 r. przechowywane na terenie Niemiec, Mk i DN, 2011, s. 453